Bizen ware

Naczynie Bizen, nieszkliwiona kamionka z naturalnym szkliwem popiołu i śladami ognia. Produkt wypalania w piecu anagama, odzwierciedlający rustykalną estetykę tradycji ceramicznej prefektury Okayama.

Naczynia Bizen (備前焼, Bizen-yaki) to rodzaj tradycyjnej japońskiej ceramiki, pochodzący z prowincji Bizen, na terenie dzisiejszej prefektury Okayama. Jest to jedna z najstarszych form ceramiki w Japonii, znana z charakterystycznego czerwonobrązowego koloru, braku szkliwa i ziemistych, rustykalnych faktur.

Wyroby z bizenu posiadają status Ważnego Niematerialnego Dobra Kultury Japonii, a piece z bizenu zaliczane są do Sześciu Starożytnych Pieców Japonii (日本六古窯, Nihon Rokkoyō).

Przegląd

Cechami wyrobów z bizenu są:

• Zastosowanie wysokiej jakości gliny z regionu Imbe
• Wypał bez szkliwa (technika znana jako yakishime)
• Długi, powolny wypał drewnem w tradycyjnych piecach anagama lub noborigama
• Naturalne wzory tworzone przez ogień, popiół i umieszczenie w piecu

Każdy element wyrobów z bizenu jest uważany za unikatowy, ponieważ o ostatecznym wyglądzie decydują naturalne efekty pieca, a nie nałożone zdobienia.

Historia

Początki

Początki wyrobów z Bizen sięgają co najmniej okresu Heian (794–1185), a ich korzenie sięgają ceramiki Sue, wcześniejszej formy nieszkliwionej kamionki. W okresie Kamakura (1185–1333) wyroby z Bizen rozwinęły się w charakterystyczny styl z solidnymi, użytkowymi przedmiotami.

Patronat feudalny

W okresach Muromachi (1336–1573) i Edo (1603–1868) wyroby z Bizen rozkwitały pod patronatem klanu Ikeda i lokalnych daimyo. Były szeroko wykorzystywane do ceremonii parzenia herbaty, jako naczynia kuchenne i do celów religijnych.

Schyłek i odrodzenie

Epoka Meiji (1868–1912) przyniosła industrializację i spadek popytu. Jednak wyroby z Bizen przeżyły renesans w XX wieku dzięki wysiłkom mistrzów garncarstwa, takich jak Kaneshige Tōyō, który później został okrzyknięty Żywym Skarbem Narodowym.

Glina i materiały

Wyroby z Bizen powstają z gliny o wysokiej zawartości żelaza (hiyose), pozyskiwanej lokalnie w Bizen i okolicach. Glina jest:

• Poddawana kilkuletniemu procesowi starzenia w celu zwiększenia plastyczności i wytrzymałości
• Ciągliwa, a jednocześnie trwała po wypaleniu
• Wysoce reaktywna na popiół i ogień, co pozwala na uzyskanie naturalnych efektów dekoracyjnych

Piece i techniki wypału

Tradycyjne piece

Wyroby Bizen są zazwyczaj wypalane w:

• Piecach Anagama: jednokomorowych piecach tunelowych wbudowanych w zbocza
• Piecach Noborigama: wielokomorowych piecach schodkowych rozmieszczonych na zboczu

Proces wypału

• Wypał drewnem trwa nieprzerwanie 10–14 dni
• Temperatura sięga 1300°C (2370°F)
• Popiół z drewna sosnowego topi się i łączy z powierzchnią
• Nie stosuje się glazury; Wykończenie powierzchni uzyskuje się wyłącznie poprzez efekty piecowe

Cechy estetyczne

Ostateczny wygląd wyrobów Bizen zależy od:

• Pozycji w piecu (przód, bok, zakopanie w żarze)
• Osady popiołu i przepływu płomienia
• Rodzaju użytego drewna (zazwyczaj sosna)

Typowe wzory powierzchni

Wzór	Opis
Goma (胡麻)	Sezamowe drobinki utworzone przez stopiony jesion sosnowy
Hidasuki (緋襷)	Czerwono-brązowe linie utworzone przez owinięcie elementu słomą ryżową
Botamochi (牡丹餅)	Okrągłe ślady powstałe w wyniku umieszczenia na powierzchni małych krążków blokujących popiół
Yohen (窯変)	Losowe zmiany kolorów i efekty wywołane płomieniem

Formy i zastosowania

Naczynia z Bizen obejmują szeroką gamę form funkcjonalnych i ceremonialnych:

Wyroby funkcjonalne

• Dzbany na wodę (mizusashi)
• Czarki do herbaty (chawan)
• Wazony na kwiaty (hanaire)
• Butelki i filiżanki do sake (tokkuri i guinomi)
• Moździerze i dzbany do przechowywania

Zastosowanie artystyczne i ceremonialne

• Doniczki bonsai
• Rzeźby
• Wazony do ikebany
• Naczynia do ceremonii parzenia herbaty

Znaczenie kulturowe

• Naczynia z Bizen są ściśle związane z estetyką wabi-sabi', która ceni niedoskonałość i naturalne piękno.
• Pozostają ulubionymi naczyniami mistrzów herbaty, praktyków ikebany i kolekcjonerów ceramiki.
• Wielu garncarzy z Bizen nadal wytwarza wyroby, wykorzystując wielowiekowe techniki przekazywane z pokolenia na pokolenie w rodzinach.

Znane miejsca wypalania ceramiki

• Wioska Imbe (伊部町): Tradycyjne centrum ceramiki Bizen; odbywają się tu festiwale ceramiki i mieści się wiele czynnych pieców.
• Stara Szkoła Imbe (Muzeum Sztuki Tradycyjnej i Współczesnej Ceramiki Bizen)
• Piec Kaneshige Tōyō: Zachowany dla celów edukacyjnych

Współczesna praktyka

Dziś ceramikę Bizen wytwarzają zarówno tradycyjni, jak i współcześni garncarze. Podczas gdy niektórzy podtrzymują starożytne metody, inni eksperymentują z formą i funkcją. W regionie co roku jesienią odbywa się Festiwal Ceramiki Bizen, który przyciąga tysiące turystów i kolekcjonerów.

Znani garncarze z Bizen

• Kaneshige Tōyō (1896–1967) – Żywy Skarb Narodowy
• Yamamoto Tōzan
• Fujiwara Kei – Również uznany za Żywy Skarb Narodowy
• Kakurezaki Ryuichi – Współczesny innowator

Źródła

• Wyroby z Bizen – Wikipedia
• Japońska Izba Turystyki – Ceramika z Bizen
• Oficjalna Spółdzielnia Ceramiki z Bizen (po japońsku)