Tekst źródłowy strony Bizen ware

[[Plik:Bizen.png|thumb|Naczynie Bizen, nieszkliwiona kamionka z naturalnym szkliwem popiołu i śladami ognia. Produkt wypalania w piecu anagama, odzwierciedlający rustykalną estetykę tradycji ceramicznej prefektury Okayama.]]

'''Naczynia Bizen''' (備前焼, ''Bizen-yaki'') to rodzaj tradycyjnej japońskiej ceramiki, pochodzący z prowincji Bizen, na terenie dzisiejszej prefektury Okayama. Jest to jedna z najstarszych form ceramiki w Japonii, znana z charakterystycznego czerwonobrązowego koloru, braku szkliwa i ziemistych, rustykalnych faktur.

Wyroby z bizenu posiadają status [[Ważnego Niematerialnego Dobra Kultury Japonii]], a piece z bizenu zaliczane są do Sześciu Starożytnych Pieców Japonii (日本六古窯, ''Nihon Rokkoyō'').

== Przegląd ==
Cechami wyrobów z bizenu są:
* Zastosowanie wysokiej jakości gliny z regionu Imbe
* Wypał bez szkliwa (technika znana jako ''yakishime'')
* Długi, powolny wypał drewnem w tradycyjnych piecach anagama lub noborigama
* Naturalne wzory tworzone przez ogień, popiół i umieszczenie w piecu

Każdy element wyrobów z bizenu jest uważany za unikatowy, ponieważ o ostatecznym wyglądzie decydują naturalne efekty pieca, a nie nałożone zdobienia.

== Historia ==

=== Początki ===
Początki wyrobów z Bizen sięgają co najmniej okresu Heian (794–1185), a ich korzenie sięgają ceramiki Sue, wcześniejszej formy nieszkliwionej kamionki. W okresie Kamakura (1185–1333) wyroby z Bizen rozwinęły się w charakterystyczny styl z solidnymi, użytkowymi przedmiotami.

=== Patronat feudalny ===
W okresach Muromachi (1336–1573) i Edo (1603–1868) wyroby z Bizen rozkwitały pod patronatem klanu Ikeda i lokalnych daimyo. Były szeroko wykorzystywane do ceremonii parzenia herbaty, jako naczynia kuchenne i do celów religijnych.

=== Schyłek i odrodzenie ===
Epoka Meiji (1868–1912) przyniosła industrializację i spadek popytu. Jednak wyroby z Bizen przeżyły renesans w XX wieku dzięki wysiłkom mistrzów garncarstwa, takich jak Kaneshige Tōyō, który później został okrzyknięty Żywym Skarbem Narodowym.

== Glina i materiały ==
Wyroby z Bizen powstają z gliny o wysokiej zawartości żelaza (hiyose), pozyskiwanej lokalnie w Bizen i okolicach. Glina jest:
* Poddawana kilkuletniemu procesowi starzenia w celu zwiększenia plastyczności i wytrzymałości
* Ciągliwa, a jednocześnie trwała po wypaleniu
* Wysoce reaktywna na popiół i ogień, co pozwala na uzyskanie naturalnych efektów dekoracyjnych

== Piece i techniki wypału ==

=== Tradycyjne piece ===
Wyroby Bizen są zazwyczaj wypalane w:
* '''Piecach Anagama''': jednokomorowych piecach tunelowych wbudowanych w zbocza
* '''Piecach Noborigama''': wielokomorowych piecach schodkowych rozmieszczonych na zboczu

=== Proces wypału ===
* Wypał drewnem trwa nieprzerwanie 10–14 dni
* Temperatura sięga 1300°C (2370°F)
* Popiół z drewna sosnowego topi się i łączy z powierzchnią
* Nie stosuje się glazury; Wykończenie powierzchni uzyskuje się wyłącznie poprzez efekty piecowe

== Cechy estetyczne ==
Ostateczny wygląd wyrobów Bizen zależy od:
* Pozycji w piecu (przód, bok, zakopanie w żarze)
* Osady popiołu i przepływu płomienia
* Rodzaju użytego drewna (zazwyczaj sosna)

=== Typowe wzory powierzchni ===

{| class="wikitable"
! Wzór !! Opis
|-
| '''Goma''' (胡麻) || Sezamowe drobinki utworzone przez stopiony jesion sosnowy
|-
| '''Hidasuki''' (緋襷) || Czerwono-brązowe linie utworzone przez owinięcie elementu słomą ryżową
|-
| '''Botamochi''' (牡丹餅) || Okrągłe ślady powstałe w wyniku umieszczenia na powierzchni małych krążków blokujących popiół
|-
| '''Yohen''' (窯変) || Losowe zmiany kolorów i efekty wywołane płomieniem
|}

== Formy i zastosowania ==

Naczynia z Bizen obejmują szeroką gamę form funkcjonalnych i ceremonialnych:

=== Wyroby funkcjonalne ===
* Dzbany na wodę (mizusashi)
* Czarki do herbaty (chawan)
* Wazony na kwiaty (hanaire)
* Butelki i filiżanki do sake (tokkuri i guinomi)
* Moździerze i dzbany do przechowywania

=== Zastosowanie artystyczne i ceremonialne ===
* Doniczki bonsai
* Rzeźby
* Wazony do ikebany
* Naczynia do ceremonii parzenia herbaty

== Znaczenie kulturowe ==
* Naczynia z Bizen są ściśle związane z ''estetyką wabi-sabi''', która ceni niedoskonałość i naturalne piękno.
* Pozostają ulubionymi naczyniami mistrzów herbaty, praktyków ikebany i kolekcjonerów ceramiki.
* Wielu garncarzy z Bizen nadal wytwarza wyroby, wykorzystując wielowiekowe techniki przekazywane z pokolenia na pokolenie w rodzinach.

== Znane miejsca wypalania ceramiki ==
* '''Wioska Imbe''' (伊部町): Tradycyjne centrum ceramiki Bizen; odbywają się tu festiwale ceramiki i mieści się wiele czynnych pieców.
* '''Stara Szkoła Imbe''' (Muzeum Sztuki Tradycyjnej i Współczesnej Ceramiki Bizen)
* '''Piec Kaneshige Tōyō''': Zachowany dla celów edukacyjnych

== Współczesna praktyka ==
Dziś ceramikę Bizen wytwarzają zarówno tradycyjni, jak i współcześni garncarze. Podczas gdy niektórzy podtrzymują starożytne metody, inni eksperymentują z formą i funkcją. W regionie co roku jesienią odbywa się '''Festiwal Ceramiki Bizen''', który przyciąga tysiące turystów i kolekcjonerów.

== Znani garncarze z Bizen ==
* [[Kaneshige Tōyō]] (1896–1967) – Żywy Skarb Narodowy
* Yamamoto Tōzan
* Fujiwara Kei – Również uznany za Żywy Skarb Narodowy
* Kakurezaki Ryuichi – Współczesny innowator

== Źródła ==

* [https://en.wikipedia.org/wiki/Bizen_ware Wyroby z Bizen – Wikipedia]
* [https://www.japan.travel/en/uk/inspiration/bizen-pottery/ Japońska Izba Turystyki – Ceramika z Bizen]
* [https://www.bizenpottery.com/ Oficjalna Spółdzielnia Ceramiki z Bizen] (po japońsku)


[[Kategoria:Okres Heian]]
[[Kategoria:Okres Kamakura]]
[[Kategoria:Okres Muromachi]]
[[Kategoria:Okres Edo]]
[[Kategoria:Naczynia Bizen]]
[[Kategoria:Ceramika]]
[[Kategoria:Kamionka]]
[[Kategoria:Prefektura Okayama]]
[[Kategoria:Chūgoku]]
[[Kategoria:Ważne dobra kultury Japonii]]
[[Kategoria:Tradycyjne rzemiosło]]
[[Kategoria:Sześć starożytnych pieców]]